Her alanda olduğu gibi finansal piyasalarda hele de forex piyasasında gelecek kesin olarak tahmin edilemez, sadece öngörülebilir. Yatırımcıların işlemlerinin arzulanan kâr miktarına ulaşabilmesi için ilgilendiği yatırım aracı ile ilgili bir öngörüye sahip olması gerekmektedir. Pozisyonunun ne olacağı (al-sat-bekle) konusunda bir öngörüye sahip olmadan yapılan işlemler tamamen şans oyununa dönüşür. Finansal piyasalarda, özellikle de Forex piyasasındaki yatırım araçlarının fiyatlaması ve yatırımcının pozisyon belirlemesi konusunda kullanılan iki analiz türü bulunmaktadır. Bunlardan biri Temel Analiz diğer ise Teknik Analizdir.

Temel analiz genellikle pozisyonun belirlenmesinde kullanılır, hangi fiyattan işleme girilip çıkılacağını konusunda ise teknik analizden yararlanılır. Forex piyasasında işlem yapan herkesin her iki analiz yöntemini de bilmesi ve uygulaması gerekir. Teknik Analiz nedir, Teknik Analiz nasıl yapılır ile ilgili zaten bir yazı paylaşmıştık. Bu yazımızda da Temel Analiz yöntemi ele alınacaktır.

Temel Analiz Nedir?

Temel Analiz, finansal piyasalarda ki yatırım enstrümanlarının fiyatlamasını belirleyen birden fazla etmenin bütün halinde incelendiği ve değerlendirildiği bir öngörü metodudur. Enstrümanın kaynağı olan ülkenin; Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH büyüme), işsizlik oranı, satın alma müdürleri endeksi (PMI), faiz oranları, enflasyon, istihdam değişimi gibi verilerin yanı sıra ülkede ekonomi politikasını belirleyen kurum yöneticilerinin sözel yönlendirmeleri, ülkenin diğer ülkelerle olan ilişkileri, ülkedeki siyasi iklimin istikrarı gibi birçok bilgi fiyatların oluşumunu sağlamaktadır. Bilginin niteliğine göre olumlu veya olumsuz verinin enstrümanda ki fiyat hareketliliğinin yönünü ve etkisi konusunda bir öngörüde bulunabilirsiniz.

Siyasi olaylar, ekonomik veriler, faiz kararları gibi önemli verileri ve gelişmeleri aracı kurumların sağladığı “Ekonomik Takvim” uygulamalarından temin edebilir veya isterseniz internetten ücretsiz ekonomik takvim uygulamalarına erişebilirsiniz. Investing.com tarafından sağlanan ücretsiz ekonomik takvimi bu bakımdan en detaylı olan takvim uygulamalarından biridir ve tavsiye ederiz.

Temel Analiz Ne için Kullanılır?

Temel analizin ne için kullanıldığından bahsetmeden önce borsa ve Forex piyasasında fiyatlamaların nasıl oluştuğu konusunda bilgi sahibi olmamız gerekir. Fiyatlamalar temel olarak arz – talep dengesine göre oluşur. Talebi ise, ekonominin durumu hakkında bilgi veren göstergeler, sektör lideri şirketlerin finansal durumu, siyasi olaylar, beklentiler, küresel olaylar, skandallar, savaş ve terör olayları, spekülasyonlar ve manipülasyonlar oluşturur.

Temel Analiz forex piyasasında ve borsada fiyatların anlamlandırılması ve gelecekte ki oluşabilmesi muhtemel trendlerin belirlenmesinde kullanılan en önemli metotlardan biridir. Temel analiz vasıtasıyla geniş bir bakış açısına sahip olmanızın yanı sıra fiyatlamalar ile ilgili bağlantı kurmanız, geleceğe yönelik öngörüler şekillendirmeniz daha kolay olur. Bu sayede Forex ve borsa yatırımcılarının daha doğru yatırım tercihi yapmalarına yardımcı olur.

Temel Analizde Kullanılan Başlıça Veriler

1. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla

İngilizce’de GDP (Gross Domestic Product)  kullanılan veri, ülke ekonomisi için en önemli göstergedir diyebiliriz. Belirlenen dönem içerisinde ülke sınırları içinde üretilen toplam mal ve hizmetin parasal değerini ifade eder. Verinin değerine göre ekonominin büyümekte mi küçülmekte mi yoksa durağan mı olduğu konusunda bilgi veren bir göstergedir. GSYİH’nın yüksek olması ülke içerisinde ki alım gücünün veya ihracatının yüksek olduğuna işaret eder ki bu da ekonominin genel durumu konusunda yatırımcıya bilgi verir.

Yukarıda 28/03/2018 tarihinde ABD Gayri Safi Yurtiçi Hası(Çeyreklik) verisinin açıklandığında ki EUR/USD parite çiftinde ki fiyat değişimi saatlik grafikten de anlaşılmaktadır. Paritede ki değişimin temel iki nedeni vardır, bunlardan birincisi beklentinin aşılması ikincisi ise önceki verinin de üzerinde olmasıdır. Veri açıklanmadan önce 1.2404 değerini gören parite verinin açıklanması ile birlikte 1.2342 değerini görüyor. Ancak fiyatta ki düşün bununla da sabit kalmamaktadır. Tepki satışlarıyla birlikte gerilemeye devam eden parite son olarak 1.2301 değerini gördükten sonra toparlanmaya çalışıyor.

2. Tarım Dışı İstihdam Değişimi

ABD’de her ayın ilk Cuma günü açıklanan bu veri, istihdam piyasası ile ilgili çok önemli bilgileri vermesi nedeniyle oldukça önemlidir ve forex pariteleri üzerinde ciddi düzeyde hareketliliğe neden olmaktadır. Son ay içerisinde ki sanayi, hizmet ve kamu sektöründe ki yani tarımın dışında kalan alanlarda ki istihdamın değişimini gösterir. Verinin olumlu gelmesi yerel para biriminde pozitif yönlü bir artış sağlayarak EUR/USD, GBP/USD, USD/JPY, USD/TRY gibi paritelerde de yöne çok büyük etki etmektedir. ABD Merkez Bankası Fed’in faiz artırım kararı vermesinde önemli bir gösterge olduğu için yakından takip edilmelidir.

Aşağıda 02/02/2018 tarihinde açıklanan ABD Tarım Dışı İstihdam verisinin EUR/USD paritesi üzerindeki etkisini gösteren grafik mevcuttur. Veri açıklanmadan önce 1.2489 değerini gören parite verinin açıklanmasıyla birlikte kademeli olarak düşüşe geçiyor ve 1.2429 değerinden sonra toparlanmaya gidiyor.

3. Faiz Oranları

Merkez bankalarının para politikalarında ki en önemli aracı olan faiz oranları, kendi yapılarına göre farklı tarihlerde açıklanır ancak aynı amaç için kullanılır. Amaçları faiz oranlarından değişikliğe giderek enflasyonun yıllık hedeflenen oranda kalmasını sağlamaktır. Şöyle ki faiz oranlarının artması genel olarak ısınan ekonomiyi soğutmak için bir silahtır. Ülke içerisinde ki bozulan ekonomik dengeleri yüksek faiz oranlarıyla ülke dışından yatırımcı çekerek sıcak para girişinin artırılmaya çalışılmasını hedeflerler. Yani yerel para birimine olan talebi artırarak değer kaybetmesini nispeten engellemek için kullanılır. Faiz oranlarının artırılmasının kısa vadede olumlu etkileri olacağı gibi olumsuz etkilere de sahip olabilir. Faiz artırıldıkça ülke içerisinde ki tüketimin azalması ve dolayısıyla arz – talep dengesinin bozulmasını tetikleyebilir.

İşte bu noktada talebin artacağı sinyali verilen yerel para birimini ilgilendiren parite çiftlerinde beklenti ve açıklanan orana göre ani fiyat değişimleri gözlemlenmektedir.

Aşağıda Avrupa Merkez Bankasının (ECB) 14/06/2018 tarihinde açıkladığı faiz oranını değiştirmemesi kararı sonucu oluşan EUR/USD parite çiftinde ki fiyatlama gözlenmektedir. Faiz oranlarında değişikliğe gitmemesi paritede aşağı yönlü sert bir hareket gösteriyor. Verinin açıklandığı saatin başında 1.1825 olan parite değeri verinin açıklanmasıyla birlikte izleyen saatlerde 1.1561 değerine kadar geriliyor. Avrupa Merkez Banka gecelik mevduat oranını, politika faiz oranını ve gecelik borç verme oranı da değişikliğe gitmemesiyle birlikte faizlerin uzunca bir süre daha yükseltilmeyeceğini açıklaması aşağı yönlü fiyat hareketliliğinin katlanmasına neden oldu.

4. İşsizlik Oranları

Ülke içerisindeki toplam iş gücünün işsizlere oranıdır. Bu oranın önemliliği, hane halkının ekonomik faaliyetlere katılımına etki ettiği için diğer göstergelerle de yakından ilişkilendirilir. İşsizlik oranının düşük olması güçlü bir ekonomiye işaret etmektedir. İşsizlik oranının genel olarak gelişmiş ülkelerde %4-5 olarak, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde ise %7-8 kalması hedeflenmektedir. İşsizlik oranının %0 yaklaşması da ekonomik olarak arzulanan bir durum değildir. İşsizlik oranı 0’a yaklaştıkça işgücü talebinin artmasıyla orantılı olarak üretim maliyetlerinin de yükseleceği öngörülebilir ve bu da aynı oranda enflasyon olarak piyasalara yansıyacaktır.

Aşağıda ki grafikte 06/04/2018 tarihinde açıklanan Amerika İşsizlik Oranlarının EUR/USD parite çiftinde ki değişimi görmektesiniz. Bu kısa aralıkta ki fiyat hareketliliğin nedeni ABD’den gelen olumsuz işsizlik oranıdır. Oranın önceki 4 ayda da olumsuz gelmesi ABD dolarının EURO karşısında değer kaybetmesini tetiklemektedir.

5. Enflasyon Oranları

Enflasyon en genel ve kısa tanımı ile fiyatlar genel düzeyinde ki sürekli artıştır. Buradan yola çıkarak yatırımcıların arz edilen mallara ulaşmak için elden çıkaracağı parasal miktarın artmasıyla nedeniyle yatırım için ayıracağı parasal miktarda azalış olacaktır veya yatırımlar üretken olmayan döviz ve gayrimenkullere yönelecektir. Enflasyonist ortamda her halükarda yatırım miktarı düşeceği için verinin açıklanmasına müteakip yabancı yatırımcının kaçacağı, yerli yatırımcının azalacağı izlenimi oluşur. Verinin yüksek yani olumsuz açıklanmasıyla birlikte ani fiyat hareketlilikleri görülebilmektedir.

Aşağıda ki grafikte 31/08/2018 tarihinde açıklanan Avrupa Tüketici Fiyat Endeksinin açıklanmasından sonra EUR/USD parite çiftinde gerçekleşen fiyat hareketliliği görülmektedir.

6. Satın Alma Müdürleri Endeksi (PMI)

Birçok sektörün satın alma müdürlerine sunulan anketlerle sonuçlarına dayanarak her ay 50 puan üzerinden değerlendirilerek açıklanır. Bu veri ülkenin özel sektörünün finansal yapısı ve sektörel yönü hakkında fikir edinmemize yardımcı olabilir. Verinin açıklanmasıyla birlikte yüksek volatilite yaratmamasının fiyatlamada önemi olmadığı anlamına gelmemektedir. Ekonomi politikasının yöneticileri tarafından dikkate alınır ve bu nedenle açıklanacak diğer göstergelerin tahmininde kullanılabilecek bir veridir.

7. Sektör ve Şirket Analizleri

İster borsa platformunda işlem yapın isterseniz de Forex platformunda işlem yapın, eğer hisse senetlerini yatırım aracı olarak seçmiş iseniz makroekonomik verileri takip etmenin yanında mutlaka şirket ve sektör analizi yapmanız gerekmektedir. Pek geniş bir veri ağı olmasa da analizi diğer durumlara göre kolaydır. Çıkarımlar üzerinden sektör analizin yapılabilir. Örneğin; yaz aylarında turizm ve ulaşım sektörünün gelirlerinin artacağı, OPEC(petrol ihraç eden ülkeler) üyesi ülkelerin arasında ki uyuşmazlıkların petrol fiyatlarında artışa yol açarak enerji sektöründe ki şirketlerin gelirlerinin yükseleceği konusunda ön fikir verebilir. Ancak bu bilgiler sadece bir fikir üretmenizi sağlar. Olay ve yaklaşımların sonucunda elde ettiğiniz fikirler izleyen dönemlerde şirketlerin; belirli periyotlarla açıkladığı gelir tablosu, bilanço, nakit akım tablosu, likidite oranı gibi mali tablolar ile desteklenerek bir öngörüde bulunabilirsiniz.

8. Siyasi Olaylar

Ülkelerin kendi iç siyaseti veya ticari ilişkide bulunduğu ülkeler ile olan ilişkileri özellikle parite çiftlerinde fiyatlamaya etki etmektedir. Siyasi konjonktür gereği ülkelerin para birimlerinde ki hareketlilik miktarsal olmasa da yön olarak öngörülebilir. Ancak bazı durumların kestirilmesi imkânsızdır. Örneğin, ülkemizde ki 15 Temmuz darbe girişimi, Rusya ile yaşanan uçak krizi gibi olayların ülke para birimleri üzerinde ki etkisi öngörülemez ancak krizlerin çözülmesi konusunda yönetilen süreç, seçilen enstrümanda pozisyon için yön tayin edilmesinde öngörülebilir.

9. Sözel Yönlendirmeler

Ülkelerin ekonomi politikalarını yönetenler zaman zaman açıklanacak verilerle ilgili tahminleriyle ilgili beyanatlarda bulunurlar. Bu beyanları, piyasa veriler açıklamadan fiyatlamaya başlar. Özellikle Fed ’in kullandığı bir yöntemdir. FOMC toplantısı sonrası beyanda bulunan Fed üyesi/Başkanı faiz artırımı için gerekli şartların oluşmaya başladığına dair bir beyanat verebilir ve bunun üzerinden piyasa bunu fiyatlamaya başlar. Daha önce de örnekleri yaşanan bir durumdur bu. Fed başkanının veya diğer üyelerinin beyanatlarına göre piyasa fiyatlamaya başlayıp verinin beklentinin tersinde açıklanmasıyla büyük değer kayıpları yaşamıştır ABD dolarında.

Sonuç

Her ne kadar veriler açıklandığında enstrüman fiyatlarında hareketlilik olsa da ve bu göstergeler üzerinde fiyatlama eğilimi bulunsa da bu durum zaman zaman aynı olmayabilir. Verilerin tek başına değerlendirilmesi size, analizinizde doğru bir öngörüde bulunmanıza yardımcı olmayabilir. Ülkenin ekonomik durumu, komşu ülkelerle ilişkileri, ticari ilişkisi bulunan ülkelerle olan diplomasisi gibi birçok etmenin bir arada değerlendirilmesiyle birlikte ancak sağlıklı bir öngörüye ulaşılabilir. Elde ettiğiniz öngörünün yatırımınızda işe yarayabilmesi için temel analiz yardımıyla işleme giriş ve çıkış noktalarınızı, bekleme sürenizi hesaplamanız gerekmektedir. Pozisyonunuz ile ilgili güvenilir ve daha önceden test edilerek tecrübeye dönüştürülmüş öngörülerinizle arzulanan kazanıma yaklaşabilirsiniz.

Yukarıda bahsedilenlerin dışında İnşaat izinleri, Kapasite kullanım oranları, Tankan Raporu (Japonya), ticaret dengesi, tüketici güven endeksi vs. birçok gösterge mevcuttur. Bu göstergelerin tamamına ekonomik takvimden erişebilir ve bunları siyasi yaklaşımlarla birleştirerek analiz yapabilirsiniz.

Unutulmamalıdır ki öngörüler hiçbir zaman kesin sonuçlar doğuracağı anlamı taşımamaktadır. Özellikle Forex piyasasında yapılan işlemlerde bilgi, tecrübe, yatırım psikolojisi gibi etkenlerin hepsinin bir arada uygun bir seviyede olması gerekmektedir.