Finans piyasalarındaki klasik yatırım araçları ile forex piyasalarındaki enstrümanları birbirinden ayıran temel özelliklerden birisi ise kaldıraç etkisi ile işlem yapılmasıdır. Kaldıraç etkisi, 100 bin dolarlık yatırımın birkaç bin TL ile yapılabilmesine olanaklı kılar. Yani daha anlaşılır bir şekilde açıklamak gerekirse, klasik para piyasalarında 100 bin doları satın almak için bugünkü kurlara göre yaklaşık 530 bin TL’lik bir yatırım bakiyesine ihtiyaç vardır. Ancak forex piyasalarında kaldıraç etkisi nedeniyle bu yatırımı 530 bin TL yerine birkaç bin TL’ye yapabilirsiniz. Ancak kaldıraç etkisi yatırım yapmayı kolaylaştırdığı gibi sağlanacak olan getiri ve götürü üzerinde de aynı etkiyi yaratacaktır.

Yani volatilitesi çok yüksek yatırım enstrümanlarında kaldıraç etkisi nedeniyle birkaç dakika içerisinde yatırdığınız teminatın birkaç katı kazanç ya da zarar elde edebilirsiniz.

Kaldıraç etkisi detaylı olarak açıklanması gereken bir unsurken, kaldıraç etkisinin temelindeki lot kavramına açıklık getirelim. Bu yazımızın konu başlığı olan lot, forex işlemlerinde ise yatırım yapılan enstrümanın büyüklüğünü ifade eder. Ve genellikle forex işlemlerinde bir lot derken 100 bin birim büyüklükten bahsedilir.

Örneğin; dolar/TL paritesine 1 lot yatırım yapılması demek, 100 bin dolarlık yatırım karşılığı Türk Lirası pozisyon açmak anlamına gelir. Bu durumda yapmış olduğumuz bu yatırımı ifade ederken, 1 lot dolar/TL pozisyonu için kısa ya da uzun pozisyon alınması şeklinde ifade edilir.

Lot Türleri Nelerdir? Döviz ve Altın İşlemleri İçin Lot Türlerinin Büyüklükleri Nelerdir?

Piyasada büyüklüklerine göre farklı lot türleri mevcuttur. Döviz kontratlarında 1 lot 100 bin, altın kontratların ise 1 lot 1000 birim iken, mini lot ve mikro lot türleri de karşımıza çıkabilir. Standart lottan daha küçük tutarlı yatırımlar yaparak riskini düşürmek isteyen yatırımcılar için uygun olan mini lot ve mikro lot yatırımlar daha küçük teminatlar gerektirir.

* Mini lot, 0,1 standart lot değerindedir ve döviz işlemlerinde 10 bin birimlik, altın işlemlerinde ise 100 birimlik büyüklüğü temsil eder.

* Mikro lot ise 0,01 standart lot değerindedir. Forexte döviz işlemi yaparken mikro lot 1000 birimlik, altında ise 10 birimlik büyüklüğü ifade etmek için kullanılır.

Yukarıdaki tanımlardan da anlaşılacağı üzere mini lot, standart lotun yüzde 10’u büyüklüğündeyken, mikro lot ise standart lotun yüzde 1’ine denktir.

Forex İşlemlerinde Lot Üzerinden Teminat Bedeli Nasıl Hesaplanır?

Finans piyasalarında tanımların anlaşılabilmesi için en etkin yöntem örnekler üzerinden anlatılmasıdır. Şimdi forex piyasasında yapmış olduğunuz 1 lot yatırım neticesinde elde edeceğiniz kar ve zararın nasıl hesaplanacağını dolar/TL kontratları üzerinden anlatalım. Kar ve zarar hesabı yapmadan önce işlem yapmış olduğunuz forex piyasasında kaldıraç oranını da hatırlatmakta fayda var. Forex piyasasında kaldıraç oranı kurumdan kuruma değişiklik gösterir. Bazı kurumlarda regülatörün de izin vermesi şartıyla kaldıraç 3000:1’e kadar çıkabilecekken bazı diğer kurumlar 30:1 kaldıraç sunabilmektedirler.

Örnek olarak kaldıraç oranı 1’e 100 olarak varsayalım. Bu da şu anlama gelir; 1 birimlik yatırım ile 100 birimlik büyüklüğün kar ve zararından bahsetmek gerekir ki bu durumun hem avantaj hem de dezavantaj olabileceğinden yazımızın başında bahsetmiştik.

Forex yatırımlarında kar ve zarar hesabından önce kısaca teminat hesaplanmasından bahsetmekte fayda vardır. Forexte işlem yapacağınız lot miktarına göre bir teminat bedeli ödemeniz gerekir. Bu bedel yatırım yapacağınız enstrümanda 1 lotluk işlemin kaç birime denk geldiğini bilmeniz gerekir. 1 lotluk dolar/TL işlemi üzerinden lot ve teminat konseptini daha yakından inceleyelim.

Buna göre 1 doların 5.30 TL olduğu bir anda 1 lotluk forex işlemi için teminat hesaplayalım. 1 lot 100.000 dolar karşılığı olarak 530.000 TL’lik işleme denk gelecektir. 530 bin TL’lik bu yatırım değerini kaldıraç oranına yani 100’e bölerek elde edeceğimiz 5 bin 300 TL’lik değer bizim bu işlem için yatırmamız gereken teminat bedeli olacaktır. Yani dolar 5.30 iken 1 dolarlık uzun ya da kısa pozisyon açmak için ödememiz gereken teminat miktarı 5 bin 300 TL’dir.

Bu değer üzerinden mini lot ya da mikro lotluk işlemlere göre teminat bedeli hesaplanabilir. Mini lot için (yani 0.1 lot) teminat bedeli 530 TL,  mikro lotluk işlem için (yani 0.01 lot) ödenmesi gereken teminat  bedeli ise 53 TL’dir.

Forex İşlemlerinde Lot Üzerinden Kar Zarar Hesabı Nasıl Yapılır?

Yukarıda belirlemiş olduğumuz teminat bedeli, döviz kuru üzerinden kar zarar senaryoları hesaplamaya devam edelim.  Dolar/TL kuru 5.3000 iken 1 lotluk uzun pozisyon (alış) açmış olalım. Uzun pozisyonun anlamı doların yükseleceğinin tahmin edildiği durumu işaret eder. Bir başka deyişle kurun artacağını düşünen yatırımcı forexte uzun pozisyon almalıdır.

Belirlediğimiz teminat tutarı olan 5 bin 300 TL ile 1 lotluk dolar/TL kontratından uzun pozisyon açıldıktan sonra kurun 5.3200’a çıktığı durumdaki karımızı hesaplamayı deneyelim.

Döviz kontratlarında virgülden sonraki 4. hanedeki bir birimlik artış 1 ‘pip’lik hareket anlamına geliyordu. Bu yükseliş pip olarak ifade edecek olursak; 200 ‘pip’tir.

Dolar/TL  5.3000 iken açtığımız 1 lotluk pozisyonun değeri  530 bin TL olacaktır. Kur 5.3200’a hareket ettiğinde ise elimizdeki kontratın değeri 532 bin TL’ye çıkar. Aradaki fark olan 2 bin TL bizim karımızdır.

Aynı senaryo üzerinden doların 5.30’dan 5.28’e düştüğü durumda biz uzun pozisyonda olduğumuz için zararımız söz konusu olacaktır. Buradaki zararımız ise benzer hesap yöntemi ile bulunabilir. Elimizde yatırım değeri 530 bin liradan 528 bin TL’ye düşeceği için elde edeceğimiz zarar 2 bin TL olacaktır.

Yukarıdaki her iki durumda da 1 lotluk pozisyon açmak için ihtiyacımız olan 5 bin 300 TL’lik teminat tutarına kar ya da zarar ettiğimiz miktarlar dahil olacaktır. İlk senaryoda 2 bin TL kar ettiğimizde pozisyonu kapattığımızda 5 bin 300 TL teminat üzerine 2 bin TL kar eklendiğinde toplam bakiyemiz 7 bin 300 TL’ye yükselir.

İkinci senaryoda yani zarar ettiğimiz durumda ise 5 bin 300 TL’lik bakiyemizden 2 bin TL’lik zarar düşülecek ve pozisyonu o anda kapattığımızda toplam bakiyemiz 3 bin 300 TL kalacaktır.

Verdiğimiz örnekten de anlaşılacağı gibi forexte ne kadar yüksek lotla işlem açarsak kazancımız ve riskimiz o kadar artmaktadır. Bu nedenle açacağımız işlemin kaç lot olacağına karar verirken hesabımızın ve beklediğimiz hareketin büyüklüğüne göre bir getiri / risk analizi yapılmalı, ona göre lot miktarına karar verilmelidir.